આપણે હાલ તાજેતરમાં જ વકફ કે વકફ મિલકતો વિશેની ચર્ચાઓ સાંભળતા હોઈએ છીએ. પણ શું તમે જાણો છો શું છે આ વકફ બોર્ડ અને કેટલી છે તેમની સંપત્તિ ? કોઈપણ મુસ્લિમ ધાર્મિક સ્થળ પરના વિવાદોમાં પ્રથમ વસ્તુ એ નક્કી કરવાની હોય છે કે કોઈ ચોક્કસ ઇમારત વક્ફની છે કે નહીં. અને હવે વકફ બોર્ડના કાયદામાં જ ફેરફાર કરવાની વાત ચાલી રહી છે. એવું કહેવામાં આવી રહ્યું છે કે, ભારત સરકાર એક કાયદો લાવવા જઈ રહી છે જેના હેઠળ વક્ફ બોર્ડ એક્ટમાં ફેરફાર કરવામાં આવશે.
કેટલાક મીડિયા રિપોર્ટમાં દાવો કરવામાં આવ્યો છે કે, હવે બોર્ડમાં મહિલાઓને પણ સામેલ કરવામાં આવશે, જિલ્લા વહીવટીતંત્ર સાથે વકફ પ્રોપર્ટીની નોંધણી ફરજિયાત કરવામાં આવશે. અદાલતોને ચોક્કસ મિલકત વકફ છે કે નહીં તે નક્કી કરવાની સત્તા આપવામાં આવશે.આપણામાંથી મોટાભાગના લોકોએ વકફ વિશે સાંભળ્યું છે પરંતુ વકફ શું છે તે જાણતા નથી. મસ્જિદ અથવા અન્ય ધાર્મિક સ્થળના વક્ફનો અર્થ શું છે? અને શું વક્ફ બોર્ડમાં ફેરફાર મુસ્લિમ ધાર્મિક સ્થળોની સ્થિતિને અસર કરી શકે છે? રેલ્વે અને સંરક્ષણ મંત્રાલય પછી વક્ફ બોર્ડ ભારતમાં સૌથી વધુ જમીન માલિક છે.
What is Wakf Board? / વકફ શું છે?
વકફ એ અરબી શબ્દ "વકુફા" પરથી લેવામાં આવ્યો છે, જેનો અર્થ કાયમી સમર્પણ થાય છે. ઇસ્લામમાં વકફ લોકહિત માટે સમર્પિત મિલકત છે. આ મિલકત જંગમ અથવા સ્થાવર હોઈ શકે છે અને તેનો ઉપયોગ શૈક્ષણિક, ધાર્મિક, અને સામાજિક સેવાઓ માટે થાય છે.
ભારતમાં વકફ બોર્ડની સ્થાપના અને ઇતિહાસ
- 1954: ભારત સરકારે વકફ એક્ટ, 1954 અમલમાં મૂક્યો અને વકફ બોર્ડની રચના કરી.
- 1995: નવા વકફ એક્ટ દ્વારા વધુ સુનિયોજિત માળખું બનાવાયું.
- 2013: એક્ટમાં સુધારા કરવામાં આવ્યા, જેમાં વધુ પારદર્શિતા અને જવાબદારી ઉમેરાઈ.
વકફ બોર્ડની રચના અને કામગીરી
વકફ બોર્ડનું સંચાલન સેન્ટ્રલ વકફ કાઉન્સિલ કરે છે, જે ભારત સરકારને સલાહ આપે છે. રાજ્ય સ્તરે સુન્ની વકફ બોર્ડ અને શિયા વકફ બોર્ડ તરીકે વહેંચાય છે. બોર્ડમાં શામેલ સભ્યો:
- અધ્યક્ષ
- રાજ્ય સરકાર દ્વારા નિયુક્ત 2 સભ્યો
- મુસ્લિમ ધારાસભ્યો, વકીલ, અને બૌદ્ધિક વ્યક્તિઓ
- મુસ્લિમ IAS અધિકારી (CEO તરીકે)
વકફ મિલકત અને તેનું વહીવટતંત્ર
- ભારતમાં કુલ મિલકત: 8.72 લાખથી વધુ મિલકતો (8 લાખ એકર+ જમીન)
- વાર્ષિક આવક: આશરે ₹200 કરોડ
- વકીલ અને સર્વે કમિશનર: વકફ મિલકતના હિસાબ-કિતાબ માટે જવાબદાર
વકફ બોર્ડમાં વિવાદાસ્પદ કલમ 40
વકફ બોર્ડ કલમ 40 અનુસાર, જો બોર્ડને લાગે કે કોઈ મિલકત તેના અધિકારમાં આવે છે, તો તે તેનો દાવો કરી શકે છે. જો માલિક વિરુદ્ધ જાય, તો તેઓ માત્ર વકફ ટ્રિબ્યુનલમાં અપીલ કરી શકે છે, અને તેનો નિર્ણય અંતિમ ગણાય છે.
વકફ એક્ટમાં સરકારના સંભવિત ફેરફારો
કોઈપણ મંત્રાલય બાદ, વકફ બોર્ડ ભારતનો ત્રીજો મોટો જમીન માલિક છે. તેથી કેન્દ્ર સરકાર નીચે મુજબના સુધારા વિચારે છે:
- મહિલાઓને બોર્ડમાં સ્થાન આપવા
- જિલ્લા વહીવટીતંત્ર દ્વારા મિલકત નોંધણી ફરજિયાત બનાવવી
- અદાલતોને વકફ મિલકત અંગે નિર્ણય લેવાની સત્તા આપવી
- સત્તાવાર વ્યવસ્થામાં પારદર્શિતા લાવવા માટે કાયદામાં સુધારા
નિષ્કર્ષ
વકફ બોર્ડ ભારતમાં એક મહત્વની સંસ્થા છે, જેના સંચાલનમાં પારદર્શિતા અને અસરકારકતા જરૂરી છે. આગામી સુધારા એના સંચાલનમાં પરિવર્તન લાવી શકે છે, જે મુસ્લિમ સમુદાય તેમજ સમગ્ર દેશ માટે મહત્વપૂર્ણ બની શકે છે.
